گریس نسوز و انواع آن
گریس نسوز چیست؟
گریس نسوز یک نوع خاص از چربی یا گریس است که برای استفاده در شرایط بسیار دشوار طراحی شده است که شامل دماهای بالا، بارهای سنگین و محیط‌های خورنده می‌شود. این نوع گریس از ترکیبی از روغن‌ها، مواد افزودنی مخصوص و عوامل غلیظ‌کننده (معمولاً صابون‌های مختلف یا دیگر عوامل همگن‌ساز) ساخته می‌شود. جزئیات مربوط به هر کدام از این مؤلفه‌ها را در زیر توضیح می‌دهیم:
1.روغن‌ها: پایه گریس نسوز معمولاً از روغن‌های معدنی با کیفیت بالا یا روغن‌های سنتتیک مانند پلی‌آلفاالفین (PAO)، پلی‌گلیکول، سیلیکون یا فلوئوروسیلیکون است. این روغن‌ها می‌توانند در دماهای بالا بدون تجزیه یا اکسید شدن مقاومت کنند.
2.عوامل غلیظ‌کننده: برای ایجاد یک ساختار سفت و مقاوم در برابر دمای بالا، صابون‌هایی مانند لیتیوم کمپلکس، کلسیم سولفونات کمپلکس یا آلومینیوم کمپلکس مورد استفاده قرار می‌گیرند. گاهی اوقات از بنتونیت یا پلی‌تترافلوئورواتیلن (PTFE) نیز به عنوان عوامل غلیظ‌کننده برای گریس‌هایی که در دماهای بسیار بالا کار می‌کنند استفاده می‌شود.
3.مواد افزودنی: برای بهبود خواص گریس نسوز و مقاومت در برابر سایش و خوردگی، افزودنی‌های متنوعی وجود دارد. این افزودنی‌ها می‌توانند شامل ضدفرسایش، مقاومت در برابر خوردگی، ضداکسیدان‌ها، و فشار بسیار بالا (EP) باشند.
با توجه به مواد تشکیل‌دهنده و مواد افزودنی، گریس نسوز می‌تواند در دماهای بین -20 درجه سانتیگراد تا بیش از 600 درجه سانتیگراد مورد استفاده قرار گیرد. این ویژگی‌ها آن را برای کاربردهایی نظیر پمپ‌های حرارتی، کوره‌ها، موتورهای جت، و توربین‌ها مناسب می‌سازد.
علاوه بر حرارت، گریس نسوز باید در برابر شرایط خورنده نظیر نفوذ آب، بخار، مواد شیمیایی و محصولات جانبی فرآیندهای صنعتی مانند اسیدها و قلیاها مقاوم باشد. انتخاب یک گریس با توانایی مقاومت در برابر این عوامل می‌تواند طول عمر قطعات و بخش‌هایی که با آنها روانکاری می‌شوند را به طور قابل توجهی افزایش دهد.
دما، فشار و شیمیایی هستند که نوع مورد استفاده از گریس را تعیین می‌کنند. برخی از گریس‌های نسوز برای بارهای سنگین طراحی شده‌اند، که در آنها افزودنی‌های فشار بالا (EP) به کار می‌روند تا از سایش و شکست مکانیکی جلوگیری کنند. حتی ویژگی‌های دیگری نظیر مقاومت در برابر آب‌شویی یا فضای خارجی نیز ممکن است لازم باشد.
برای اطمینان از عملکرد صحیح گریس نسوز، باید به دقت بر اساس شرایط عملیاتی که قرار است در آن استفاده شود، انتخاب شود. به عنوان مثال، گریسی که برای کوره‌های عملیات حرارتی استفاده می‌شود ممکن است مناسب برای کاربرد در محیط‌های تر و خیس نباشد.
گریس‌ها بر اساس دو مشخصه اصلی درجه غلظت و دما طبقه‌بندی می‌شوند:
انواع گریس بر اساس درجه غلظت (NLGI Grade):
درجه غلظت گریس توسط موسسه لوبریکانت ملی (National Lubricating Grease Institute - NLGI) تعیین می‌شود و با رقم‌های 000 تا 6 مشخص می‌گردد که هر چه عدد بزرگ‌تر باشد، گریس سفت‌تر و غلیظ‌تر است.
-000 تا 1: خیلی روان یا مایع (مثل روغن)، مورد استفاده در برخی گیربکس‌ها و سیستم‌های مرکزی روانکاری.
-2 تا 3: غلظت استاندارد، مناسب برای بیشتر کاربردهای عمومی، از جمله یاتاقان‌ها و مفصل‌ها.
-4 تا 6: خیلی غلیظ و سخت، مورد استفاده در موقعیت‌هایی که نیاز به مقدار کمتری جاری‌شدن روانکار است، مثل یاتاقان‌هایی که تحت فشار زیادی قرار دارند.
انواع گریس بر اساس دمای عملیاتی:
مقاومت دمایی گریس توسط مواد تشکیل‌دهنده آن تعیین می‌شود و بر اساس دامنه دمای تحمل می‌تواند متفاوت باشد:
- گریس‌های دمای پایین: برای کاربردهایی که در محیط‌های سرد عملیات انجام می‌شود و نیازمند گریسی است که همچنان قابلیت جاری شدن دارد.
-گریس‌های همه کاره: دارای دامنه دمایی گسترده‌ای از دماهای متوسط و خوب برای استفاده در شرایط معمول.
-گریس‌های دمای بالا: مناسب برای استفاده در دماهای بالایی که گریس‌های عادی شکست می‌خورند. این گریس‌ها معمولا حاوی مواد افزودنی خاص یا پایه‌های سنتزی هستند که قادر به تحمل حرارت‌های زیاد بدون تجزیه شدن یا آتش‌گرفتن هستند.
-گریس‌های دمای خیلی بالا: مخصوص کاربردهای صنعتی خاص که دما می‌تواند به شدت بالا برود و خطر آتش‌سوزی وجود دارد. این گریس‌ها اغلب شامل مواد ضد حرارت مانند مولیبدن دی‌سولفید، گرافیت یا فلزات دیگر برای بهبود مقاومت در برابر حرارت هستند.
برای انتخاب گریس مناسب برای کاربرد خاص، مهم است که هر دوی این طبقه‌بندی‌ها (غلظت و دما) و همچنین سایر شرایط عملیاتی مانند بار، سرعت، حضور آب، مواد شیمیایی و فاکتورهای دیگر را در نظر گرفت.
تشخیص گریس نسوز از گریس معمولی:
تشخیص گریس نسوز از گریس معمولی می‌تواند از طریق مطالعه بر روی برچسب و داده‌های فنی محصول، آزمایش‌های عملکرد، و گاهی اوقات تجربه مستقیم با استفاده از گریس انجام شود. در زیر به روش‌های معمول برای تشخیص این نوع گریس‌ها اشاره می‌شود:
1.مشخصات فنی و برچسب: بررسی اطلاعات موجود روی بسته‌بندی یا دیتا شیت (Datasheet) محصول که شامل توضیحات دقیق در مورد مواد تشکیل‌دهنده، نوع عوامل غلیظ‌کننده و روغن پایه، محدوده دمایی و خواص عملکردی دیگر است.
2.محدوده دمایی: گریس‌های نسوز معمولا دارای محدوده دمایی کاربرد بسیار بالاتری در مقایسه با گریس‌های معمولی هستند. این اطلاعات باید صراحتاً در مشخصات محصول اعلام شده باشد.
3.غلظت و بافت: گریس‌های نسوز معمولاً دارای قوام بیشتری در مقایسه با گریس‌های معمولی هستند تا بتوانند در دماهای بالا پایداری خود را حفظ کنند.
4.مقاومت شیمیایی: گریس نسوز غالباً دارای مقاومت شیمیایی بیشتری است، بنابراین می‌تواند در برابر مواد خورنده و شرایط سخت صنعتی مقاومت کند.
5.آزمون‌های چرخه حرارتی: یک رویکرد آزمایشی برای ارزیابی مقاومت گریس در برابر گرما، آزمون‌های چرخه حرارتی است که گریس را زیر بار در دمای تعیین شده برای یک دوره زمانی خاص قرار می‌دهند تا ببینند چگونه عمل می‌کند و آیا تجزیه می‌شود یا خیر.
6.شاخص گرانروی: برای تشخیص بین گریس‌های مختلف، اغلب از شاخص گرانروی استفاده می‌شود که نشان دهنده ثبات ویسکوزیته گریس در دماهای مختلف است.
7.بو، رنگ و سایر خواص حسی: ممکن است گریس نسوز دارای ویژگی‌های ظاهری خاصی مانند بوی کمتر در زمان گرم شدن یا رنگ متفاوت باشد، که می‌تواند نشان‌دهنده افزودنی‌های مخصوص و مواد تشکیل‌دهنده‌ی فرمولاسیون خاص آن باشد.
8.تست‌های آزمایشگاهی: برای اطمینان از اینکه یک گریس واقعاً نسوز است، می‌توان آزمایش‌های آزمایشگاهی انجام داد که شامل تجزیه حرارتی، ثبات اکسیداسیونی، و اندازه‌گیری وزن مولکولی بالای پلیمرهای مورد استفاده است.
استفاده از گریس نسوز تقلبی یا غیر اصلی می‌تواند خطرات و پیامدهای منفی مختلفی به همراه داشته باشد:
1.خطرات ایمنی: گریس‌های نسوز غیر اصلی ممکن است نتوانند در دماهای بالا مقاومت کنند و این امر می‌تواند منجر به آتش‌سوزی یا انفجار شود، به‌ویژه در صنایعی که بر روی دستگاه‌هایی با دمای بسیار بالا کار می‌کنند.
2.از بین رفتن دارایی و تجهیزات: در صورت عدم مقاومت و عملکرد ضعیف در برابر حرارت و فشار، گریس تقلبی می‌تواند به سرعت تجزیه شود و منجر به خرابی تجهیزات، خوردگی زودرس و نیاز به تعمیرات گران‌قیمت شود.
3.دردسرهای عملیاتی: خرابی‌هایی که به دلیل نقص در روانکاری رخ می‌دهند ممکن است منجر به توقف عملیات شوند، که می‌تواند به از دست دادن تولید و افت بهره‌وری منجر شود.
4.افزایش هزینه‌ها: استفاده از گریس غیر اصلی ممکن است در کوتاه مدت به نظر مقرون‌به‌صرفه باشد، اما در بلند مدت می‌تواند به افزایش هزینه‌های نگهداری و تعمیر منجر شود.
5.کاهش عمر مفید تجهیزات: استفاده مداوم از روان‌کننده‌های نامناسب می‌تواند عمر مفید دستگاه‌ها و ماشین‌آلات را به طور قابل‌توجهی کم کند.
6.مشکلات زیست‌محیطی: گریس‌های نسوز غیر اصلی ممکن است حاوی مواد آلاینده باشند که می‌تواند به آلودگی محیط زیست منجر شود.
7. خطرات قانونی: در صورت استفاده از محصولات تقلبی، سازمان‌ها ممکن است خود را در موقعیت مسئولیت قانونی پیدا کنند چنانچه کالایی که استفاده کرده‌اند منجر به خرابی یا حوادث شود.
برای اجتناب از این خطرات، همیشه توصیه می‌شود که از تامین‌کنندگان معتبر خریداری کنید و به دنبال تأییدیه‌ها و اطلاعات فنی کامل از محصولات مورد نظر خود باشید.
