همه چیز در مورد واسکازین

روغن واسکازین چیست

«واسکازین» در زبان عامیانه بازار خودرو ایران همان روغن دنده / روغن گیربکس (Gear Oil) است؛ روانکاری با گرانروی بالا که وظیفه دارد چرخ‌دنده‌ها، یاتاقان‌ها و مجموعه همگام‌ساز (سینکرونایزر) را در گیربکس‌های دستی و همچنین مجموعه‌های دیفرانسیل روان‌کاری و خنک‌کاری کند. این سیال علاوه بر کاهش اصطکاک، با ایجاد لایه محافظ، از سایش و جوش‌خوردگی دنده‌ها زیر بارهای شدید جلوگیری می‌کند و باید با فلزات داخل گیربکس—از فولاد تا آلیاژهای مس/برنز—سازگار باشد.

نام دیگر واسکازین چیست

نام‌های رایج واسکازین عبارت‌اند از: روغن گیربکس، روغن دنده و در خودروهای دیفرانسیل‌دار، روغن دیفرانسیل. در منابع فنی و کاتالوگ‌ها عمدتاً از اصطلاح Gear Oil استفاده می‌شود. در تعمیرگاه‌ها ممکن است برای گیربکس دستی و دیفرانسیل از یک واژه «واسکازین» استفاده شود، اما برای گیربکس‌های اتوماتیک معمولاً از «روغن ATF» نام می‌برند که فرمولاسیون و استاندارد جداگانه‌ای دارد.

روغن واسکازین برای چیست

کاربرد اصلی واسکازین، روان‌کاری و انتقال حرارت از مجموعه دنده‌ها و بلبرینگ های گیربکس است. افزودنی‌های فشار-شدید (EP) در این روغن‌ها باعث می‌شود حتی در تماس‌های مرزی و بارهای لحظه‌ای، سطوح کاری از زِخم و خوردگی محافظت شوند. علاوه بر این، واسکازین با کاهش صدای کارکرد و بهبود نرمی تعویض دنده به ارتقای تجربه رانندگی کمک می‌کند. انتخاب سطح کیفیت مناسب (مانند API GL-4 یا GL-5) و گرید ویسکوزیته (مانند 75W-80، 75W-90 یا 80W-90) بسته به طراحی جعبه‌دنده و اقلیم انجام می‌شود.

کار واسکازین چیست

• کاهش اصطکاک و سایش: تشکیل فیلم روغن پایدار بین دنده‌ها و یاتاقان‌ها.
• خنک‌کاری: انتقال گرمای تولیدی به جداره پوسته و دفع آن.
• محافظت در برابر خوردگی: افزودنی‌های ضد اکسیداسیون و ضدزنگ از اجزای فولادی و آلیاژهای مسی محافظت می‌کنند.
• کاهش صدای گیربکس: فیلم روغن مناسب ضربه‌گیری می‌کند و لرزش را کم می‌کند.
• بهبود عملکرد سینکرونایزر: سازگاری شیمیایی با برنز/مس برای تعویض نرم دنده‌ها —به‌ویژه وقتی GL-4 توصیه شده باشد. استفاده بی‌جا از GL-5 در برخی گیربکس‌های دستی می‌تواند به سینکرونایزرهای برنزی آسیب بزند.

علت ریختن واسکازین چیست

دلایل رایج نشتی یا کاهش سطح واسکازین در گیربکس عبارت‌اند از:

• خرابی کاسه‌نمدها (شفت‌های ورودی/خروجی)، اورینگ‌ها و واشرها.
• شل بودن درپوش تخلیه/پرکن یا آسیب به رزوه آن‌ها.
• ضربه به پوسته گیربکس یا ترک‌های مویی.
• پر کردن بیش از حد که باعث سرریز از سوپاپ تنفسی (Breather) می‌شود.
• استفاده از گرید نامناسب (بسیار رقیق یا بسیار غلیظ) که می‌تواند به نشت یا کف‌کردگی و در نتیجه کاهش سطح مؤثر بینجامد.

نشانه‌های کمبود واسکازین شامل خشک کار کردن دنده‌ها، صدای زوزه/سوت، سخت جا رفتن دنده و افزایش دماست. سطح روغن باید از پیچ بازدید/پرکن کنترل شود و معیار صحیح بودن سطح، سرریز شدن ملایم از آن روی سطح افقی است.

حجم واسکازین پراید و 405

پراید (Kia Pride/سایپا 111/131/132): در بسیاری از راهنماهای بازار، برای گیربکس دستی پراید ظرفیت حدود ۲٫۵ لیتر و گریدهای متداول 75W-80 یا 75W-90 با سطح کیفی GL-4 ذکر می‌شود. برخی منابع بازه ۲٫۷ تا ۳٫۲ لیتر را نیز برای خانواده پراید/تیبا/ساینا گزارش کرده‌اند که احتمالاً ناشی از تفاوت نسل، روش تخلیه (عادی یا شست‌وشوی کامل) و تلرانس‌هاست. توصیه عملی: دو و نیم لیتر تهیه کنید و سطح نهایی را از پیچ بازدید تنظیم کنید.

پژو 405 (گیربکس دستی): ظرفیت اعلامی در منابع مختلف بین ۱٫۹ تا ۲٫۵ لیتر دیده می‌شود؛ این اختلاف به نوع گیربکس (BE3/5، TU5 SLX، مدل‌های قدیمی‌تر) و شیوه تخلیه بستگی دارد. برای 405 موتور TU5 SLX اغلب حدود ۱٫۹ تا ۲٫۰ لیتر ذکر می‌شود، درحالی‌که برخی راهنماها برای دیگر مدل‌ها ۲٫۰ تا ۲٫۵ لیتر می‌گویند. پیشنهاد عملی: دو لیتر روغن تهیه کنید، خودرو روی سطح تراز باشد و از پیچ بازدید تا لبه سرریز پر کنید. گریدهای رایج 75W-80 یا 75W-90 و—بسته به توصیه سازنده—سطح کیفی GL-4 یا GL-5 است.

نکته بسیار مهم: دفترچه راهنما/سرویس مانیوال خودرو مرجع نهایی است. تفاوت نسخه‌ها، به‌روزرسانی‌های کارخانه یا گیربکس تعویض‌شده می‌تواند اعداد را تغییر دهد؛ همیشه به دستور سازنده اتکا کنید و سطح نهایی را با پیچ بازدید تنظیم نمایید.

معنی واسکازین چیست

ریشه واژه «واسکازین» از زبان روسی آمده و در عمل به «روغن دنده/گیربکس» اطلاق می‌شود. در ادبیات فنی امروز، معادل انگلیسی Gear Oil و استانداردهای API (مانند GL-4، GL-5) و SAE (مانند 75W-80، 75W-90) برای تعریف نوع و ویسکوزیته به‌کار می‌رود.

وظیفه واسکازین چیست

وظیفه اصلی واسکازین، حفاظت پایدار از دنده‌ها و یاتاقان‌ها در برابر سایش و فشارهای شدید است. این کار با ترکیب پایه روغنی مناسب (معدنی، نیمه‌سنتتیک، تمام‌سنتتیک) و بسته افزودنی‌ها انجام می‌شود. در گیربکس‌های دستی که دارای سینکرونایزر برنزی/مسی هستند، عموماً GL-4 توصیه می‌شود تا افزایه‌های EP قوی GL-5 به مرور، به همگام‌سازها آسیب نزنند—مگر آنکه سازنده صراحتاً GL-5 را مجاز دانسته باشد.

تفاوت GL-4 و GL-5 در واسکازین

• GL-4: محافظت EP کمتر اما سازگاری بهتر با سینکرونایزرهای برنزی؛ مناسب بسیاری از گیربکس‌های دستی سبک تا متوسط.
• GL-5: محافظت EP قوی‌تر برای دنده‌های هیپوئیدیِ دیفرانسیل‌ها و برخی گیربکس‌ها؛ ممکن است در گیربکس‌های دارای سینکرونایزر برنزی، اگر سازنده مجاز نکرده، ریسک خوردگی/لغزندگی افراطی ایجاد کند.

چه زمانی واسکازین را عوض کنیم؟

بسته به نوع خودرو، کیفیت روغن و الگوی رانندگی، بازه‌های پیشنهادی بازار برای گیربکس‌های دستی معمولاً هر ۳۰ هزار تا ۶۰ هزار کیلومتر است. در گیربکس‌های اتوماتیک، ملاک «ATF» و دستور سازنده است (مثلاً گیربکس‌های AL4 با ظرفیت اسمی حدود ۶ لیتر، بازه‌های مشخص خود را دارند). نشانه‌های نیاز به تعویض شامل صدای زوزه، تقه هنگام جا زدن، بد جا رفتن دنده‌ها، یا تغییر رنگ/بوی سوختگی روغن است. همیشه به دفترچه خودرو مراجعه کنید.

چگونه واسکازین مناسب انتخاب کنیم؟

1. به دفترچه راهنما مراجعه کنید: الزامات ویسکوزیته (SAE) و سطح کیفی (API) را دقیق بخوانید.
2. اقلیم و کاربری: برای مناطق سرد، 75W-80 یا 75W-85 به نرمی سردکمک می‌کند؛ در گرما/بار زیاد، 75W-90 یا 80W-90 رایج است.
3. سازگاری با سینکرونایزر: اگر سازنده GL-4 توصیه کرده، از GL-5 بدون ذکر مجاز بودن پرهیز کنید.
4. کیفیت و برند معتبر: روغن‌های سنتتیک پایداری حرارتی و برشی بهتری دارند و در تعویض‌های سنگین شهری، عملکرد پایدارتری ارائه می‌کنند.

پرسش‌های متداول درباره واسکازین

۱) اگر نوع GL اشتباه باشد چه می‌شود؟
در کوتاه‌مدت شاید مشکل واضحی نبینید، اما در بلندمدت ممکن است به سینکرونایزرها (در صورت استفاده از GL-5 نا‌مجاز) آسیب برسد و تعویض دنده‌ها سفت/خشک شود.

۲) روغن دیفرانسیل و گیربکس یکی است؟
نه لزوماً؛ بسیاری از دیفرانسیل‌ها GL-5 می‌خواهند، در حالی‌که گیربکس دستی همان خودرو ممکن است GL-4 نیاز داشته باشد. همیشه برچسب‌ها و دستور سازنده را بخوانید.

۳) پراید و 405 دقیقاً چند لیتر لازم دارند؟
به‌طور عملی برای پراید حدود ۲٫۵ لیتر و برای پژو 405 معمولاً حدود ۲ لیتر (TU5 SLX) تا بازه ۲٫۰–۲٫۵ لیتر در مدل‌های مختلف گزارش شده است. معیار نهایی، سرریز ملایم از پیچ بازدید روی سطح تراز است.

جمع‌بندی: واسکازین دقیقاً چیست و چرا برای گیربکس حیاتی است؟

واسکازین همان روغن دنده/گیربکس است که با ترکیبی از پایه روغنی و افزودنی‌های EP، شرایط سخت تماس دنده‌ها را تاب می‌آورد، دما و صدا را مهار می‌کند و از بلبرینگ‌ها و یاتاقان‌های گیربکس محافظت می‌کند. انتخاب درست سطح کیفی (GL-4 یا GL-5)، ویسکوزیته متناسب با اقلیم، و تعویض به‌موقع، عمر گیربکس و بلبرینگ‌های آن را به‌ شکل محسوسی افزایش می‌دهد. اگر چه اعداد ظرفیت در منابع بازار برای برخی خودروها کمی متفاوت گزارش می‌شود، اما روش صحیح همواره تراز کردن خودرو و پر کردن تا لبه پیچ بازدید است. برای انتخاب دقیق‌تر روغن متناسب با یاتاقان‌ها و شرایط کارکرد گیربکس خود، می‌توانید با کارشناس فنی سهند بلبرینگ مشورت کنید و جهت مطالعه دیگر مقالات به سهند آکادمی مراجعه کنید

---

منابع منتخب بازار و فنی برای تکمیل این مقاله: دانشنامه ویکی‌پدیا درباره واسکازین، راهنماهای فنی GL-4/GL-5 و سینکرونایزر، و راهنماهای ظرفیت و تعویض برای پراید و پژو 405. پیشنهاد اکید: برای هر خودرو نسخه دفترچه راهنمای همان مدل/گیربکس مرجع نهایی است.